Lutowanie jest metodą umożliwiającą połączenie różnych elementów zapewniając przy tym fizyczną ciągłość. Mogą być łączone takie same materiały, jak np. miedź z miedzią, stal ze stalą lub także różnorodne rodzaje obiektów, np. miedź z aluminium, stal nierdzewna z mosiądzem.
Lutowanie, wykonane za pomocą metalowego spoiwa zwanego lutem o temperaturze topnienia niższej niż temperatura topnienia łączonych elementów, nie uszkadza, nie nadtapia oraz nie zmienia w żaden sposób struktury poszczególnych części. Czynność ta zazwyczaj wykonywana jest przy użyciu lutownicy lub palnika, jednakże ta pierwsza jest znacznie dokładniejsza i bezpieczniejsza. Lutowanie może odbywać się w specjalnych piecach.
W zależności od rodzaju materiałów łączonych, szczeliny połączenia i wytrzymałości oraz innych czynników, wykorzystywane jest odpowiednie spoiwo. Jego wybór oraz ustawienie właściwej temperatury mają największy wpływ na efekt końcowy lutowania.
Proces ten wykorzystywany jest zarówno przez majsterkowiczów hobbystów, jak i profesjonalistów. Ma szerokie zastosowanie w elektronice, automatyce lub hydraulice.
Ze względu na temperaturę topnienia proces ten dzielimy na:
- Lutowanie miękkie – wykonywane jest przy temperaturze poniżej 450 °C przy pomocy spoiwa cynowo-ołowiowego lub cynowo-miedzianego. W każdym przypadku zapewni jednolite spojenie. Proces ten jest łatwy w przebiegu, może być stosowany przy użyciu podstawowego modelu lutownicy. Sprawdza się tam, gdzie nie jest wymagana wysoka wytrzymałość, a istotna jest szczelność i dobra przewodność elektryczna. Lutowanie miękkie można wykorzystać do łączenia przewodów elektrycznych, układów elektronicznych, naprawy rurociągów, uszczelniania dachów i rynien, a także obróbki blacharskiej.
- Lutowanie twarde – odbywa się w temperaturze powyżej 450 °C przy pomocy lutu miedzianego, srebrnego lub fosforowego. Praca w takich warunkach może być niebezpieczna. Szczególnie w przypadku lutowania niektórych metali, kiedy wymagana jest pięciokrotnie wyższa temperatura. Najwyższe temperatury stosuje się podczas lutowania przemysłowego, które ze względu na skomplikowany przebieg i wymagania, jest procesem specjalnym. Procesy specjalne są wykonywane przez wykwalifikowanych pracowników w przedsiębiorstwach posiadających zazwyczaj odpowiednie certyfikaty, jak Poeton Polska. Do lutowania twardego używane są palnik acetylenowo-tlenowy, ognisko kowalskie lub lampa lutownicza. Możliwe jest także zastosowanie lutowania indukcyjnego przy pomocy prądu elektrycznego. Lutowanie twarde wykonuje się je w przypadku, gdy istotne jest szczelne połączenie o dużej wytrzymałości na rozciąganie i na uderzenia. Właściwość ta jest przydatna zwłaszcza w branży chłodniczej, motoryzacyjnej i innych gałęziach przemysłu.
Podstawowe różnice pomiędzy lutowaniem miękkim a twardym związane są z przebiegiem całego procesu lutowania. Dotyczą one temperatury, w jakiej odbywa się praca i która jest dopasowywana do temperatury topienia spoiwa tak, by zapobiec zniszczeniu materiału. Należy pamiętać, iż optymalna temperatura powinna być o 30-50 °C wyższa od temperatury topnienia lutu. Oznacza to, iż w przypadku lutowania miękkiego używa się spoiwa o maksymalnej temperaturze topnienia, czyli 400°C. Natomiast w lutowaniu twardym mają zastosowanie metale średniotopliwe.